In het praktijkgerichte project De Ontwerpende attitude is door Anke Coumans en Ingrid Schuffelers een leeromgeving ontwikkeld door ontwerponderzoekers waarbij diverse betrokkenen bij de zorg voor mensen met dementie samenwerkten (mantelzorgers, zorgmedewerkers en vrijwilligers). Daarbij zijn jonge kunstenaars en ontwerpers, die al eerder met deze doelgroep hebben gewerkt, uitgenodigd om hun attitude, hun manier van werken, te delen in een collaboratief artistiek proces. Het uitgangspunt was om tot nieuwe concepten en perspectieven komen door met elkaar de omgeving voor mensen met dementie te herontwerpen.
Onze stellingname was dat we de omgeving van mensen met dementie niet helemaal uit handen moeten geven aan architectuur-, interieur- of productontwerpers. Daarnaast ook dat we die omgeving niet enkel af moeten stemmen op de mensen met dementie, maar ook op die van verzorgers, mantelzorgers en vrijwilligers. We vinden dat het ontwerp van de omgeving meer in handen moet komen van de diversiteit aan mensen die er zullen verblijven. Onze vraagstelling als praktijkgerichte onderzoekers is dan ook: Hoe kan een dusdanige groep mensen een ontwerpteam worden dat in staat is deze ontwerpuitgave uit te voeren? Welke interventies en settings zijn daarvoor nodig?
Onze lerende omgeving kan worden beschouwd als een ecologie van praktijken (Stengers, 2005) waarin praktijken uit de domeinen van zorg, kunst en de menswetenschappen elkaar ontmoeten. Dit resulteerde in het ontstaan van nieuwe praktijken in de drie domeinen.
Er zijn drie onderdelen gedefinieerd:
Participeren wordt co-onderzoeken
De ontwerponderzoekers van dit project ontwikkelden daarvoor settings (technologies of belonging in de woorden van Isabelle Stengers) die het mogelijk maakten dat verzorgers, mantelzorgers, vrijwilligers en jonge kunstenaars en ontwerpers co-onderzoekers werden die een eigen onderzoekperspectief inbrachten.
Visueel materiaal creëert feedbackloops in een onderzoeksproces
Daarbij werd in deze settings met visuele middelen gewerkt. Deze hadden echte nooit als doel kunstwerken voort te brengen. Het materiaal dat werd voortgebracht was materiaal dat ‘terugsprak’ waardoor het de feedbackloop van een artistiek (onderzoeks-)proces veroorzaakte. Het visuele materiaal stelde de deelnemers in staat om zichzelf te herdefiniëren in hun relatie met en hun positie tegenover de familie, de bewoners en elkaar.
De ontwerpende artistieke attitude levert systemische en ethische inzichten
Met behulp van de verschillende settings, en vanuit de verschillende perspectieven, slaagden we erin om met elkaar de essentie van het zorgsysteem voor mensen met dementie te doorgronden in hoe het nu functioneert en in hoe het in de toekomst zou kunnen functioneren. Tegelijkertijd creëerden we een grondig begrip van wat het betekent om een ontwerpende (artistieke) attitude te hebben die gebruikt kan worden om eigen doelen te formuleren over wat een goed leven is. Met elkaar werden we een ontwerpteam dat in staat is om collaboratief de zorg en de zorgomgeving voor mensen met dementie te herontwerpen.
looptijd:
12 maanden
omvang:
< €50.000
financiering:
SIA KIEM-hbo
