Eerste workshop WdKA over (un)ethical attitudes
Afgelopen winter publiceerde het Platform Kunst ≈ Onderzoek een open oproep onder onze leden over het thema ethiek. Na een selectie tussen zes inspirerende ideeën, is uiteindelijk gekozen voor het projectplan van de Willem de Kooning Academie.
Florian Cramer, Miriam Rasch en Harma Staal organiseren een driedelige workshopreeks over ethische vragen onder studenten en onderzoekers, gericht op attitudes en onderzoeksonderwerpen die om ethische afwegingen vragen. De workshops zullen de basis vormen voor een poster die gevouwen kan worden tot een zine, die verspreid zal worden onder alle deelnemers en andere geïnteresseerden.
De eerste workshop vond plaats op 4 juni in het Research Station van de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Het onderwerp van deze eerste workshop was ethische ‘attitudes’: wat betekent het om een ethische houding te hebben binnen artistiek onderzoek en hoe train je die? Aanwezig waren lectoren, onderzoekers, beleidsmedewerkers, docenten en ethische commissieleden.
Besproken voorbeelden van problematische ethische attitudes binnen artistiek onderzoek waren onder andere ‘Move fast and break things’ (het gegeven dat je snel en ‘productief’ moet ontwikkelen en kansen moet aangrijpen, en dat het niet erg is als er daardoor producten of mensen beschadigd raken); ‘Maak maak maak’ (het idee dat je altijd en meer moet produceren, ongeacht je mentale gezondheid of je ecologische voetafdruk); en ‘theory sampling’ (wanneer onderzoekers foutieve concepten of definities gebruiken en daarmee critical theory kunnen vertroebelen). Deze laatste sluit ook aan op een idee van ‘fake it till you make it’; dat je het beste kan bluffen of liegen om je carrière voort te stuwen.
Gaandeweg kwam ook de attitude ‘But I’m an artist’ naar voren, het idee dat sociale of ethische kaders niet of minder gelden voor kunstenaars, omdat zij een uniek perspectief zouden hebben. Wat voor verschil maakt het in ethisch handelen wanneer iemand zich aansluit bij een klimaatprotest vanuit de specifieke rol van artistiek onderzoeker? Op welke vlakken gelden er kunst-specifieke ethische kaders, die niet van toepassing zijn wanneer iemand zich als ‘persoon’ aansluit bij ditzelfde protest, en op welke vlakken niet?
Aan de hand van werkvellen werden meer voorbeelden verzameld, onderverdeeld in drie categorieën: dilemma’s gerelateerd aan making (materialen, produceren en maken), sources (bronnen) en people (co-creatie, deelnemers en participanten).
Vervolgens werden er in drie kleinere groepen case studies besproken, met een focus op een problematische houding, maar ook wat een positieve houding kan zijn en welke best practices er tegenover kunnen worden gesteld. Case 1 ging over lessen met gevoelige onderwerpen en taboes en de relatie tussen begeleiders, docenten en studenten; in case 2 werd gekeken naar ethische kaders voor kunststudenten en organisaties binnen een klimaatprotest; in case 3 werd gesproken over een student en diens afstudeerwerk en de rol van o.a. informed consent.
Naderhand werden de bevindingen gedeeld en vergeleken en de dag werd afgesloten met een gezamenlijke reflectie en een vooruitblik naar de toekomst: de tweede workshop zal gaan over (on)ethische subjects, en zal plaatsvinden in het najaar van 2025.