De derde cyclus in de kunsten is de fase die volgt op de afronding van het mastertraject in het kunstvakonderwijs. Het betekent de voltooiing van het Bologna proces. Als er gesproken wordt van de derde cyclus wordt er niet altijd een promotietraject (PhD) bedoeld, al kan dit wel. Het gaat om een fase waarin relevant en verdiepend onderzoek centraal staat en er een sterke verbinding met de (eigen) praktijk is. In 2022 start een hbo-pilot voor een Professional Docotrate programma. Kunst + Creatief is hierin één van de deelnemende domeinen.
De derde cyclus aan kunsthogescholen is in Nederland nog in ontwikkeling, maar er wordt al volop geëxperimenteerd met alternatieve vormen die goed aansluiten bij de praktijk van de kunstenaar.
Het maken en en het onderzoek hiernaar zijn onderdeel van het traject in de derde cyclus. Er worden bovendien onderzoeksmethodieken ontwikkeld waarin de artistieke praktijk een centrale rol heeft en waarbij een sterke verbinding met de beroepspraktijk voorop staat.
Derde cyclus trajecten zijn vrijwel altijd een (regionale) samenwerking tussen universiteit en hogeschool. De universiteiten zijn op dit moment de enige kennisinstellingen met het zgn. promotierecht.
Hogescholen werken op dit moment met elkaar aan een pilot voor een derde cyclus programma dat leidt tot de UAS-Professional Doctorate.
In Nederland (en België) zijn op dit moment PhDArts, DocARTES, MERIAN en GRASP als specifieke derde cyclus trajecten in de kunsten te volgen die leiden tot een titel met artistiek onderzoek als belangrijke component. Creator Doctus is een pilot vanuit een Erasmus+ programma, die mogelijk tot een nieuw erkend traject leidt.
GRASP, RASL en HKU zijn op dit moment derde cyclus trajecten aan het ontwikkelen. Zij werken vanuit een regionale samenwerking met meerdere kennisinstellingen (universiteit en hogeschool).
Ook zijn er voorbereidende trajecten voor de derde cyclus in de kunsten, waarin aandacht is voor het ontwikkelen van een onderzoeksvoorstel, en het bouwen van een onderzoeksomgeving of consortium. Dit kan onder andere in het DAS programma THIRD.
Een adviserend en programmerend platform dat zich richt op onderzoek op de kunsten en het belang van de derde cyclus in de kunsten is ARIAS.
In 1999 werd de Bologna Declaration gepubliceerd met aandacht voor de derde cyclus in het hoger onderwijssysteem
Florence Principles – position paper on doctorates in the arts (ELIA, e.a 2016)
Een internationale database van derde cyclus modellen in de kunsten in Europa, is één van de resultaten van het Creator Docturs programma, en vind je hier.
Begin 2023 starten de Nederlandse hogescholen met een eigen doctoraatstraject: het Professional Doctorate (PD). Dit is van gelijkwaardig niveau als een universitaire PhD maar heeft een ander karakter en een andere internationaal erkende titel. Dertien hogescholen die hoger onderwijs in de kunsten en creatieve sector aanbieden, vormen samen het cluster “Kunst + Creatief”.
Het doel van de PD is het verleggen van grenzen in de beroepspraktijk en onze samenleving. Een belangrijk uitgangspunt voor een PD in het kunst- en creatieve domein is een praktijkgerichte vraagstelling, een consortium met maatschappelijke en private partners, met een kunst-, performatief- of ontwerpproject of -product als centraal werk.
Expert meeting on third cycle models in Europe In the online expert meeting on June 28th, 2021 we looked into the differences and similarities between (artistic) PhD’s and PD’s in Europe, and the insights from the international Creator Doctus project – and what we can learn from this as a community. The meeting was attended […]
lees verderMERIAN (de Maastricht Experimental Research In and through the Arts Network) is een omgeving waarin geselecteerde PhD-kandidaten vanuit alle kunst- en wetenschappelijke disciplines een promotietraject in ‘Maastrichtse stijl’ artistiek onderzoek kunnen doen. MERIAN, een samenwerking op het gebied van artistiek onderzoek tussen Zuyd Hogeschool, Universiteit Maastricht en de Jan van Eyck Academie.
lees verderCreator Doctus is een drie jaar durend onderzoektraject voor beeldende kunstenaars en vormgevers. Het een vrij nieuw traject binnen de derde cyclus en het is opgericht door de Rietveld Academie. Het goed afleggen van dit traject resulteert in het verkrijgen van de gelijknamige titel Creator Doctus (CrD).
lees verderdocARTES is een internationaal doctoraatsprogramma voor praktijkgericht onderzoek op het gebied van muziek. Het richt zich op getalenteerde muzikanten (performance en compositie) die vanuit hun artistieke werk op een vraag stuiten die alleen via onderzoek kan worden beantwoord.
lees verderIn Groningen werken de Hanzehogeschool (HG) en Rijksuniversiteit Groningen (RUG) samen binnen het onderzoeksplatform GRASP (Groningen Research Arts and Society Platform), vanuit het idee dat artistiek onderzoek unieke kennis en methodieken oplevert binnen het onderzoeksgebied van kunst en samenleving, en daarnaast van waarde kan zijn voor onderzoekspraktijken in andere velden.
lees verderAdvancing Supervision for Artistic Research Doctorates is an Erasmus+ program that produces intellectual outputs ready to use for those involved in doctoral supervision across all art disciplines. Innovative formats like an interactive mindmap, exhibitions and essays, a non-normative guide book, a web based tool kit and a prototype for a training module deal with all dimensions of the triangular doctoral framework: institution – supervisor – PhD candidate.
lees verder